LGS hazırlık sürecinde öğrencilerin merak ettiği soruları Fen Bilimleri Öğretmeni Tuba Şimşek Kaya’ya sorduk.
- LGS’de başarılı olmak için önceki yıllardan bilinmesi gereken fen bilimleri konuları hangileridir?
LGS’de konuları ezberleyecek kadar çok çalışmanın sınavda başarılı olmak için yeterli olmadığı görülmektedir. Bunun yerine konuların temel mantığı bilinmelidir. Akıl yürütme, problem çözme ve en önemlisi okuduğunu anlama gibi becerileri kazanmak gerekmektedir.
Bilindiği üzere LGS konuları sadece 8. sınıf konularını kapsamaktadır. Bu demek değildir ki 7. sınıf hiçbir işimize yaramayacak. 7. sınıf konuları elbette ki 8. sınıf konularına temel oluşturacaktır. Özellikle 8. sınıfa geçen öğrenciler eğer sınavda bir başarı kazanmak düşüncesindeyseler kesinlikle yaz ayını iyi değerlendirmelidirler. Öncelikle yapmaları gereken şey, geçen seneki konulardan temel olarak eksikleri tamamlamak olmalıdır. Ayrıca 8. sınıfın temel konusu “Madde ve Endüstri” ünitesinde yer alan periyodik cetveldeki ilk 20 elementi, sembolleri ve atom numaraları ile birlikte iyi öğrenmek öğrencilerin işlerini kolaylaştıracaktır. Özellikle fırsat varsa 8. sınıfın ilk ünitesini yaz döneminde bitirmek maratona avantajlı başlamaya sebep olacaktır.
LGS’ye hazırlık aşamasında bir başka tavsiye ise bolca akıl oyunları oynamaktır. Akıl ve zekâ oyunları; bilgi gerektirmeyen, zihni her zaman dinç tutan, öğrenmeyi kolaylaştıran, farklı açılardan düşünmeyi sağlayan bir eğitim metodu olduğu için bu durum sınav başarısını olumlu şekilde etkileyecektir. LGS’de sınav soruları artık zekâ oyunu sorularına doğru evrilmektedir. Sorular müfredat dışına çıkmadan, müfredat bilgilerini kullanarak akıl yürütme yoluyla çözülmektedir. Bir soruda birden fazla kazanım ölçülmektedir. Bu yüzden satranç ve su doku gibi oyunlar bu noktada işe yarayacaktır.
- LGS’de soru gelmesi ihtimali yüksek olan fen bilimleri konuları nelerdir?
LGS fen bilimleri sorularında son yıllarda ‘‘DNA ve Genetik Kod’’ ile ‘‘Madde ve Endüstri’’ ünitelerine ağırlık verilmiştir. LGS sınavındaki fen bilimleri sorularının, yıl içerisinde Milli Eğitim Bakanlığı tarafından yayımlanan örnek sorular ve her ünite için hazırlanan il bazlı sorularla benzerlik gösterdiği, algısal mantığının tüm senelerde sınava yansıdığı görülmektedir.
2020’den bu yana özellikle 7. ünite olan ‘‘Elektrik Yükleri ve Elektrik Enerjisi’’nden soru gelmediği görülmektedir. Bunun sebebi ise 2020 yılında yapılan LGS, Covid-19 pandemisinden dolayı sadece ilk dönem konularını kapsamaktaydı. 2021’de yapılan LGS sınavında ise yine pandemiden dolayı son aylarda okullar kapatılıp uzaktan eğitime geçilmişti.
- LGS’de fen bilimleri testinde hiç yanlışı olmayan bir öğrenci nasıl çalışıyor?
Öncelikle LGS’de soruların müfredat olarak 8. sınıf konularından çıkacağını unutmayalım. Bu yüzden 7. sınıf konularına çok boğulmak fen bilimleri dersi adına yersiz olacaktır. Peki fen bilimleri testinde tam yapmak için ne yapılmalıdır? Öncelikle işe her öğrenci akıllı telefonlarını ve sosyal medya hesaplarını kapatarak başlayabilir.
Öğrenciler alt sınıflardan itibaren test çözerek ders çalışmaktadır. Hazırlanan testler genellikle alt düzey bilişsel beceriyi ölçmektedir. Bir konuyu çalıştıktan sonra o konudaki temel kavramları derinlemesine bilmenize gerek yoktur, çünkü bilgi yeni sınav sisteminde soruda verilmektedir. Öğrenciler doğru cevabı bilmese de yanlış cevapları bilip elemesi onların işini kolaylaştıracaktır.
Fen bilimleri dersinde özellikle “Basınç” ünitesinde soruyu doğru okumak ve anlamak cevabı bulmaktan daha zordur. Bir konuyu bilmek yetmiyor, o bilgiyi doğru yorumlamak ve günlük hayatla ilişkilendirmek gerekiyor. Burada öğrencilerin analiz ve sentez becerisine sahip olması şarttır. Öğrencilerin araştırma-sorgulama, eleştirel düşünme, problem çözme becerilerini geliştirmeleri, çevreleri hakkındaki merak duygusunu sürdürmeleri ve fen okuryazarlığı kazanmış olmaları bu sınavda daha fazla önem taşıyor.
Sınava kadar olan süreçte öğrencilerin metin yorumlama, grafik okuma gibi sorular çözmesi, bu tarz sorularla daha sık karşılaşması düzenli başarı artışı ve soru refleksi açısından öğrencinin işini kolaylaştıracaktır. Bu soruların çözümüne yaklaşırken soruda verilen öncül bilgilerin neler olduğuna dikkat edip grafik, şema veya tablolardaki verileri yorumlayıp seçeneklerdeki ifadeleri doğru analiz etmeleri gerekir. Özellikle derslerde anlatılan deney yorumlama sorularını daha dikkatli dinlemek ve dersi derste anlamak önemlidir.
Yardımcı kaynak konusunda ise her öğrenci öğretmeni ile istişare edip ona göre kaynak almalıdır. İlk etapta yeni nesil soru içeren kaynaklardan başlamak uygun değildir. Kazanım tarzı sorularla konuyu pekiştirip kademeli olarak yeni nesil mantık-muhakeme, deney ve grafik yorumlama sorularına geçiş yapılmalıdır. Zaman yönetimi sınavda önemli olan başka bir faktördür. Özellikle matematik ve fen bilimleri aynı oturumda yer aldığı için öğrenciler zamanı yönetmekte zorluk yaşamaktadır. Soruları çözerken en baştan itibaren zaman tutmak sonraki süreçte kolaylık sağlayacaktır.
Öğrenciler yeni nesil soru çözerken mutlaka yapamadıkları ya da takıldıkları soruları kesip bir soru defteri oluşturmalıdır. Bu soru defterini günlük, haftalık, aylık şeklinde sürekli gözden geçirmeli, ayrıca sorunun çözümü ile ilgili kendi anlayacağı şekilde kısa notlar almalıdır.
Nisan ayının ortasından itibaren sınava kadar olan süre zarfında bol bol deneme sınavı yapmalı, eksik konuları tekrar gözden geçirmelidir. Hiçbir başarı tesadüf değildir. Sistemli bir eğitim, düzenli bir çalışma başarıyı getirecektir.
- LGS’ye hazırlanan bir öğrenci günde kaç fen bilimleri sorusu çözmelidir?
LGS’ye hazırlanan bir öğrencinin öncelikle çözdüğü soruların kalitesi önemlidir. Öğrencinin fen bilimlerinden günde çözdüğü sorularının sayısı değil de, çözdüğü sorulardan kaç tanesi yeni nesil kaç tanesi kazanım tarzı onu mutlaka ayırt etmesi gerekiyor. Bizler öğrencileri şu şeklide yönlendiriyoruz. Günlük soru çözümünde 50 soru çözeceksen bunlardan 10 tanesi kazanım tarzı, 10 tanesi alt düzey bilişsel beceriler içerikli, diğerleri ise yeni nesil soru tarzı olmalıdır.
Öğrenci yeni nesil sorularla kazanım sorularına aynı süreyi vermemelidir. Kazanım sorularına 1 dakika, yeni nesil sorulara ise 2 dakika verip sürekli zamanla yarışmalıdır. Öğrencilerin soru sayıları bireysel farklılıklardan dolayı değişmektedir. Öğrencilere çözebilecekleri soru sayısının üstünde bir hedef belirlemek onları çalışmaktan soğutacaktır. Bu nedenle öğrenciyi takip eden danışman öğretmeni ya da rehber öğretmeni, belirli süre öğrenciyi izledikten sonra soru sayısını belirlemelidir.
- Yeni nesil fen bilimleri sorusu nedir? Bu sorularla nasıl başa çıkılır?
Yeni nesil fen bilimleri sorusu, yenilenen sınav sistemiyle birlikte daha çok üst düzey düşünsel becerileri içermektedir.
LGS’de fen bilimleri sorularının analiz-sentez, görseli görme-okuma-yorumlama, sayısal mantık-muhakeme kurma, tablo ve grafik yorumlama, günlük yaşamdan örneklerden yararlanma, deney düzeneği hazırlama ve tasarlama gibi birçok beceriyi -özellikle üst düzey becerileri- aynı anda ölçmeyi amaçladığı söylenebilir.
Bu sorularla başa çıkmanın en önemli çözümü her zaman planlı ve programlı hareket etmektir. Bir diğeri ise hazırlayacağınız programda mutlaka geriye dönük tekrarların ardına soru çözümleri yapmaktır. Bu şekilde geriye sararak ilk başlarda görülen konuların unutulmasının önüne geçmiş olursunuz.
Her öğrenci mutlaka kazanımlara bakmalıdır, çünkü Milli Eğitim Bakanlığı soru hazırlama komisyonu veya herhangi bir sınav hazırlayacak kişiler öncelikli olarak kazanımı belirlerler. Kazanımı belirledikten sonra soru yazma işlemine geçilir. Çözdüğünüz soru aslında bir kazanımı içermektedir. Kazanımlarla doğrudan olarak bağlantılı olmak zorundadır. Zaten soru kazanımı içermiyorsa biz o tarz sorulara ‘‘Müfredat dışı’’ ya da ‘‘Kazanımlarda yok.’’ diyoruz.
Fen bilimleri dersinde karşınıza çıkmış olan sorularda soruyu okumadan önce görsele bir göz atmanız soru hakkında az da olsa size fikir verecektir.
Yeni nesil sorular mutlaka günlük yaşamdan örnekler içerir. Bu sebeple sınava girecek öğrencilerin algılarının açık, dikkatlerinin fazla olması gerekir. Deney düzeneği tasarlama sorularını yaparak yaşayarak öğrenme diye ifade ettiğimiz şekilde kendileri laboratuvar ortamında mutlaka yapmalı ve sonucu öğretmeni ile değerlendirmelidir.
Bazı sorular ‘’Yalnızca görsele bakarak ya da sadece yukarıda verilen bilgiye göre aşağıdaki soruları çözünüz.’’ şeklindedir. Bu tarz sorularda ise o konuyla ilgili bildiklerinizi unutup sadece görseli yorumlamanız sonuca ulaştıracaktır.
- LGS fen bilimleri testinde ‘’Şu tarzda soru çıkıyor.’’ dediğiniz kalıplaşmış sorular nelerdir?
Fen bilimleri dersi için LGS’de çıkmış veya yayımlanan örnek soruları ünite ünite değerlendirelim.
1.üniteden mutlaka Dünya’nın Güneş’e göre konumu verilip bununla ilgili aydınlanan bölge, gölge boyunun kıyaslanması, birim alana düşen enerji gibi sorular gelmektedir. Ayrıca hava olayları ile ilgili rüzgarın özellikleri (alçalıcı ve yükselici hava hareketi) görsel yorumlama şeklinde karşımıza çıkmaktadır.
2.üniteden DNA zinciri üzerinde nükleotid, baz, gen, kromozom gibi kavramların bilinip bilinmediği ile ilgili şekilli soru gelebilir. Kalıtımda çaprazlama soruları, mutasyon-modifikasyon-adaptasyonun bir arada olduğu soru tarzları, biyoteknoloji ile ilgili bir hikâye verilip içerisinde metin yorumlama soruları gelebilir.
3.üniteden soruların katı basıncının bağlı olduğu temas yüzeyi ve ağırlık kavramları, deney hazırlama ve tasarlama olarak karşımıza geldiğini söyleyebiliriz. Sıvı basıncında, Pascal prensibinin sorgulandığı günlük hayatla ilişkilendirmeli sorular gelebilir.
4.üniteden periyodik tablo verilip üzerinde elementlerin sınıfı, periyodu ve grubu sorulabilir. Bir hikâye verilip fiziksel ve kimyasal değişim, asit ve bazları deney içerisinde verip gaz çıkışı sorulabilir. Isı-sıcaklık grafiği ya da öz ısının sıcaklık değişimine etkisi gibi sorular çıkabilir.
5.üniteden çıkrık, eğik düzlem, kaldıraç ya da makaranın bir arada olduğu bileşik makine soruları sorulur ve kuvvet kazancının artması-azalması şeklinde sorular da gelebilir.
6.üniteden fotosentez ve solunumun beraber irdelendiği şekilli sorular gelir. Ayrıca cam fanuslu sorular sorup fotosentez hızına etki eden faktörleri grafikle yorumlama istenebilir.
7.üniteden son iki yıldır soru gelmemektedir ama daha önce elektriklenme ile ilgili sorular sorulmuştur. Özellikle pandemi sonrası normalleşmelerin başlaması ve okulların normal sistemle ilerlediğini varsayarsak bu yıl elektrik ünitesinden soru geleceğini tahmin ediyorum.
Uzun yıllardır yaptığı gözlemler ve sınava hazırlık tecrübesi ile öğrencilerimize verdiği önemli tavsiyeler için Tuba Şimşek Kaya’ya teşekkür ederiz.
