İstifleme, kelime anlamı olarak düzgün bir biçimde üst üste yığmak, depolamaktır. İstifçilik (dispozofobi), insanlık tarihinin her döneminde bahsedilen bir sendrom olmasına rağmen televizyon dünyasına girmesiyle daha fazla dikkat çeken bir konu haline geldi. Son günlerde en çok izlenen TV dizilerinden biri olan, Psikiyatr Gülseren Budayıcıoğlu’nun yazdığı ‘‘Madalyonun İçi’’ kitabının “Çöp Apartman“ bölümden esinlenilerek senaryolaştırılan Masumlar Apartmanı dizisinin önemli bir karakteri olan ‘’Han’’, istifçilik sendromu olan bir birey olarak karşımıza çıktı.
Han, geceleri sokakta çöp toplar ve çöpte bulduğu, birçok kişinin gereksiz gördüğü bazı eşyaları evde biriktirir. Çünkü bu eşyalar için gelecekte bir gün işe yarar düşüncesinin yarattığı duygu baskındır. ‘’Çöpler ve çöplük bana iyi geliyor.’’ diyen Han’ın istifçiliği, çocuklukta yaşadığı duygusal sorunlara, ailesinin yarattığı enkazlara dayanmaktadır. Çöplükte onu rahatlatan şey, çöplerde kendisini görüyor olmasıdır. Nasıl ki çöpler fazlalıksa, kimse istemiyorsa, Han da evinde hiçbir zaman istenmediği ve fazlalık olduğunu düşündüğü bir çocukluk yaşamıştır.
İstifleme bozukluğu da denebilen bu sendrom, kişinin sahip olduğu eşyaların gidecek olması ile oluşan panik duygusudur. Bu kişiler, eşyaları atmakta huzursuzluk, yoğun kaygı yaşarlar. Bu yüzden eşyaları atamazlar. Evlerinde, çok fazla kullanabilir alanın olmadığı yaşam koşulları şekil alır. Eşyalara bağlanır ve kıymetinden fazla değer verebilirler. Biriktirdiği eşyalar herhangi bir gazete, tarihi geçmiş bir şeyler, çöp, fatura, yiyecek vb. olabilir.
İstifleme bozukluğu genellikle duygusal nedenlere dayanır ve kişiler duygusal eksikliklerini bu şekilde kapatmaya giderler. Günlük hayatları belirgin ölçüde zorlaşır, yaşam alanlarında ciddi bozulmalar olur. Bazı çalışmalar yaş artışı ile birlikte belirti şiddetinin de arttığını bildirir.
İstifleme bozukluğuna çeşitli psikiyatrik bozukluklar da eşlik edebilir. Beraberinde en sık görülenler: Majör depresif bozukluk, dikkat eksikliği, hiperaktivite bozukluğu, sosyal fobi ve anksiyetedir.
İstifçilikte işe yaramasa bile bir şeyleri atma endişesi, işe yaramayan eşyaları toplama dürtüsü, evde boş kalan yerlerden rahatsızlık duyma ve hemen doldurma çabası yaygındır. Aynı olan eşyalardan fazlaca almak ve biriktirmek, satın alınan şeyleri ilk durumda saklamak ve kullanmamak, yerden ve çöpten gereksiz eşyaları toplama isteği, bitecek korkusuyla alışveriş yapma gibi takıntılar da görülebilir.
İstifçi kişilerin evleri bir çöp biriktirme alanına dönüşür veya bir kutu içerisine çeşitli çöpleri sıkıştırabilirler. Bu yüzden istifçi bir kişinin evinde gezinmek, onlarla aynı yaşam alanını paylaşmak oldukça zor olabilir. Genellikle, bir gün ihtiyaç olabilir düşüncesi ile eşyalarımı atmayayım fikri doğar.
İstifçi olan kişiler davranış değiştirme konusunda oldukça direnç gösterebilir. Aile bireyleri bir şeyler yapmaya çalıştığında, yaşam alanlarını kontrol ettiğinde istifçi kişiler, kızgınlık ve şiddet davranışları ile tepki gösterebilirler.
İstifçi kişilerde sabah ne giyeceği, akşam ne yemek yapacağı, nereye tatile gideceği gibi günlük yaşamla ilgili durumlarda rahatsız edici kararsızlıklar görülebilir. Nesnelerin, kullanışlı olup olmadığını belirlemek için kategorilere ayırmakta zorluk yaşayabilirler. Eşyalarını atma, kaybetme ya da unutma korkusu nedeniyle gözden uzaklaştırma konusunda isteksiz davranışlar sergileyebilirler. Eşyalarına dokunulmasından rahatsız olup bu sebeple de aşırı derecede kontrol etme gereksinimi duyabilirler.
İstifçilik, tedavisi mümkün bir sendromdur. Gerçekten yol almak istediğimizde sabır ve mücadele ile aşılmayacak hiçbir şey yoktur. Pedagog ve Aile Danışmanı Âdem Güneş ‘’Bırak ve Rahatla’’ kitabında, ‘‘İnsanın kendini onarması, doktora gidip kırılmış kolunu tedavi ettirmesi gibi pratik bir iş değildir. Eğer çözüm yolunu arıyorsak sabır ve kontrol ederek bunun ilerlemesini sağlamalıyız.’’ der.
Daha detaylı bilgi için;
Âdem Güneş, Bırak ve Rahatla
Dr. Bruce, M.Hyman & Cherry Pedrick, Obsesif Kompulsif Bozukluk Çalışma Kitabı
Gülseren Budayıcıoğlu, Madalyonun İçi
TRT1, Masumlar Apartmanı
